เสื่อกกบ้านแพง

 

          บ้านแพงตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ.2369 สาเหตุที่ชื่อบ้านแพง เพราะมีต้นแพง (ชื่อต้นไม้) ขึ้นหนาแน่นเป็นป่าบริเวณที่ตั้งหมู่บ้าน จึงเรียกว่า "บ้านแพง" อาชีพหลักของประชาชนคือทำนา รองลงมาคือการทอเสื่อกก และที่เหลือเป็นการประกอบอาชีพ รับจ้างทั่วไป โดยมากหลังฤดูเก็บเกี่ยว ชาวบ้าน จะออกไปหางานทำที่อื่น

          ชุมชนแพงเป็นชุมชนที่เน้นการทอเสื่อกกมาตั้งแต่อดีต ผลิตภัณฑ์ ของบ้านแพงนั้น ได้รับการปรับปรุงให้มีความทันสมัยทั้งในเรื่องรูปแบบ และลวดลาย ทำให้บ้านแพง กลายเป็นหมู่บ้าน OTOP ที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักกันดีในด้านผลิตภัณฑ์เสื่อกกทั้งจากในและต่างประเทศ ด้วยเหตุนี้จึงทำให้ชุมชนกลายเป็นแหล่งศึกษาดูงานในด้านการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน

          การทอเสื่อกกมีมาประมาณ 100 ปีแล้ว ส่วนใหญ่ทอเสื่อเพื่อใช้สอยในครัวเรือนสำหรับแลกเปลี่ยนกับสิ่งของเครื่องใช้ ภายในหมู่บ้านและใกล้เคียง โดยเริ่มต้นทอเสื่อจากต้นกกสามเหลี่ยม (ต้นผือ) ต่อมาพระที่วัดได้นำพันธ์ตินกก (ไหล) มาจากจังหวัดร้อยเอ็ด มาทดลองปลูกที่ริมบึงบ้านแพง

          ผลปรากฏว่า ปลูกได้ผลดี เจริญเติบโตเร็ว จึงมีราษฎรนำมาปลูกเพิ่มกันเกือบทุกครัวเรือน มีคุณสมบัติเหนียว เมื่อทอเป็นผืน จะใช้งานได้ดี มีความคงทนถาวรมากกว่าการทอจากต้นผือ ต่อมามีการจัดตั้งเป็นกลุ่มอาชีพในรูปคณะกรรมการกลุ่มอาชีพ ทอเสื่อกกบ้านแพงจนถึงปัจจุบัน

ขั้นตอนการผลิตเสื่อกก

• การปลูกต้นกก การเตรียมต้นกก (หน่อ) และแปลงปลูกโดยพรวนดิน 2 ครั้ง เพื่อให้ดินร่วนซุย มีน้ำขังเล็กน้อยพอให้แฉะ เพื่อปลูกดำหน่อกกง่าย โดยระยะห่างระหว่างต้นประมาณ 1-2 ฟุต ได้ 7 วัน ปล่อยน้ำเข้าสูงประมาณ 30 เซนติเมตร ใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 15 -15- 15 ประมาณ 25 กก.ต่อ 1 ไร่ 1-2 เดือน/ครั้ง

 • การเก็บเกี่ยวต้นกก เมื่ออายุกกได้ประมาณ 2-4 เดือน กกเริ่มมีความเหนียวพอประมาณ โดยสังเกตต้นกกออกดอก ซึ่งเป็นระยะที่มีความเหนียวจึงเริ่มตัดกกได้ โดยใช้มีดหรือเคียวตัดบริเวณโคนต้น เพื่อให้กกแตกหน่อขึ้นมาใหม่

• กรรมวิธีการซอยและการตาก และย้อม การซอยกกทำได้ 2 แบบ คือ การซอยสดๆหรือผึ่งแดดให้พอหมาดๆ (1 แดด)จึงนำมาซอย 1 ต้น แล้วแต่ขนาดของต้นกก และลักษณะที่นำมาใช้แล้วนำไปตากแดดให้แข็งประมาณ 2-3 แดดโดยกกจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวหรือสีขาว

          จากนั้นเราจะเข้าสู่ขั้นตอนการย้อม ก่อนย้อมกกต้องนำเส้นกกไปแช่น้ำ ให้เส้นกกอิ่มน้ำประมาณ 1 ชั่วโมง นำกก ผึ่งแดดให้พอหมาดๆ นำเส้นกกลงในหม้อย้อมสีที่เตรียมไว้ จนเส้นกกอิ่มสีหรือประมาณ 20 นาที แล้วจึงนำขึ้นผึ่งแดด ประมาณ 2 แดด นำกกเข้าเก็บเพื่อรอการทอต่อไป

          ส่วนวิธีที่เก็บรักษาผลิตภัณฑ์ที่ทำจากกกนั้น ควรเก็บไว้ในห้องที่เก็บควรไม่มีอากาศชื้น เมื่อขึ้นราควรเช็ดและขัด แล้วผึ่งแดดให้แห้ง ผลิตภัณฑ์ที่แปรรูปแล้วควรมีถุงพลาสติกห่อหุ้มเพื่อไม่ให้อากาศเข้า

          นอกจากเหนือจากเสื่อกกอย่างดีแล้วที่นี่ยังเป็นเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศฯที่สำคัญคือ บึงแพง มีองค์พระใหญ่ใจกลางบึงแพง มีทัศนียภาพที่สวยงาม เป็นแหล่งอารยะธรรมที่สำคัญของจังหวัดขอนแก่นคือ บริเวณบ้านโนนเมือง (หรือดอนพันชาดเดิม) มีศาลเจ้าพ่อหลักเมือง และเสาหลักเมือง (บือบ้าน) ที่ตั้ง เมืองเก่าของจังหวัดขอนแก่น เป็นแหล่งวัฒนธรรมพื้นบ้านอีสาน

          อีกหนึ่งสิ่งที่จะลืมไม่ได้ คือ “โฮมสเตย์เสื่อกกบ้านแพง” ที่พักคืนละ 200 บาท อาหารมื้อละ 50 บาท กาแฟมื้อละ 10 บาท แขกที่มาพักจะมีกิจกรรมร่วมกับเจ้าบ้าน คือ จะได้ร่วมทอเสื่อกก ศึกษาเรียนรู้เกี่ยวกับการผลิตเสื่อกก และวัฒนธรรมความเป็นอยู่ของชาวบ้านแพง